Τα ποσοστά εμφάνισης της ασθένειας του καρκίνου αυξάνονται ραγδαία κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο καρκίνος αποτελεί την δεύτερη κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Μέχρι το 2024, τα περιστατικά αναμένεται να αυξηθούν στα 19 εκατομμύρια σε όλον τον κόσμο από τα 14.1 που ήταν το 2012. Όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι λαμβάνουν την διάγνωση του καρκίνου και το ερώτημα που γεννιέται είναι:
Ποιος είναι τελικά αυτός ο παράγοντας που παίζει τον πιο καθοριστικό ρόλο;
Έχει βρεθεί στις έρευνες ότι το 20-25% της εμφάνισης σχετίζεται με:
– Παχυσαρκία
– Κακή διατροφή
– Έλλειψη άσκησης
– Σεξουαλική συμπεριφορά
– Εθισμός σε ναρκωτικές ουσίες
Σήμερα λόγω της ανεπτυγμένης ιατρικής, της αύξησης ορίου ηλικίας και του ρόλου της ψυχολογίας, όπου όλα αυτά μαζί μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην υιοθέτηση συμπεριφορών που προάγουν την υγεία, το ποσοστό επιβίωσης έχει αυξηθεί σε αξιοσημείωτο βαθμό και συνεχίζει. Είναι θεμελιώδους σημασίας να υιοθετούνται συμπεριφορές που προάγουν την υγεία και διευκολύνουν την καλύτερη προσαρμογή σε δύσκολες απαιτήσεις όπως η ασθένεια του καρκίνου.
Η διάγνωση του καρκίνου αποτελεί μια τραυματική και στρεσογόνο εμπειρία που επιφέρει μια σειρά αλλαγών στην καθημερινή ζωή και ρουτίνα. Οι αλλαγές αυτές αφορούν το σωματικό, ψυχολογικό, οικογενειακό και κοινωνικό τομέα. Ωστόσο, ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και αντιμετωπίζει με τελείως διαφορετικό τρόπο την κάθε κατάσταση. Η ίδια ακριβώς διάγνωση μπορεί να έχει τελείως διαφορετικό αντίκτυπο σε δυο διαφορετικά άτομα.
Τι μπορεί όμως να κάνει το άτομο προκειμένου να διευκολύνει την εμπειρία του;
Ακόμη και σήμερα ο ρόλος που διαδραματίζει η άσκηση κατά τη διάρκεια της εμπειρίας με την ασθένεια του καρκίνου είναι ελάχιστα γνωστός. Εξακολουθεί να επικρατεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό η άποψη πως όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με κάποια ασθένεια και ιδιαίτερα εάν πρόκειται για απειλητική για τη ζωή όπως ο καρκίνος, θα πρέπει να μην κουράζεται, να μην κάνει πολλά πράγματα, να χαλαρώνει και εν ολίγοις απλά να κάθεται σε ένα κρεβάτι.
Είναι όμως έτσι;
Πόσο ωφέλιμη είναι η άσκηση τελικά στον καρκίνο;
Η επιστήμη φαίνεται να επιβεβαιώνει ξανά και ξανά τα οφέλη της άσκησης καθώς υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός ερευνών και παρεμβάσεων που αποδεικνύουν τον ευεργετικό ρόλο που μπορεί να παίξει τόσο πριν και κατά τη διάρκεια της θεραπείας όσο και μετά το τέλος της.
Πιο συγκεκριμένα η άσκηση έχει βρεθεί ότι:
– Βελτιώνει τη φυσική κατάσταση
– Αυξάνει την ευλυγισία και δύναμη
– Βελτιώνει την ποιότητα ζωής
– Μειώνει το άγχος και την κατάθλιψη
– Μειώνει τα επίπεδα κόπωσης (συνέπεια θεραπειών)
– Συμβάλλει σε μια καλύτερη εικόνα σώματος
– Αποτρέπει την αύξηση βάρους
– Μειώνει την πιθανότητα θρόμβωσης
– Βοηθά στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας
– Μειώνει την πιθανότητα επανεμφάνισης
– Βελτιώνει την ποιότητα ύπνου
– Μειώνει τα επίπεδα θνησιμότητας
– Μειώνει το διάστημα παραμονής στο νοσοκομείο
– Μειώνει τις επισκέψεις στο γιατρό
– Μειώνει τα επίπεδα πόνου
– Μετριάζει τις επιπτώσεις από τις θεραπείες (ναυτία, διάρροια)
– Συμβάλλει στην καλύτερη σεξουαλική ζωή
– Βοηθά στην καλύτερη προσαρμογή στη θεραπεία
– Βοηθά στην ενδυνάμωση του μυοσκελετικού συστήματος μετά τη θεραπεία
– Μειώνει την πιθανότητα καρδιαγγειακών προβλημάτων
– Περιορίζει την πρόοδο της ασθένειας
– Διευκολύνει τις καθημερινές δραστηριότητες
Παρά τα πολλαπλά όπως φαίνεται οφέλη που προσφέρει η άσκηση όχι μόνο στην περίπτωση του καρκίνου αλλά και στην γενικότερη σωματική και ψυχική υγεία, το ποσοστό που δεν φτάνει τα συνιστάμενα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας αγγίζει το 31%.
«Έχει βρεθεί πως η συστηματική συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες μπορεί να προστατέψει 10 έως 40% από την εμφάνιση κάποιων τύπων καρκίνου όπως πνεύμονα, προστάτη, ενδομητρίου και παχέος εντέρου»
Μια τεράστια έρευνα που πραγματοποιήθηκε με 1.44 εκατομμύρια συμμετέχοντες εξέτασε 26 τύπους καρκίνου και την σχέση τους με τη φυσική δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αυτού που συμμετείχαν σε οποιοδήποτε είδος αθλητικής δραστηριότητας βρισκόντουσαν σε μικρότερο κίνδυνο να εμφανίσουν 13 από τους 26 τύπους. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι αυτοί που αθλούνται έχουν μειωμένη πιθανότητα να αναπτύξουν κάποιους τύπου καρκίνου σε σχέση με αυτούς που απέχουν από αθλητικές δραστηριότητες.
«Η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή συμβάλλουν σε ποσοστό 26% για την εμφάνιση του παχέος εντέρου»
«2.4 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως οφείλονται σε συνήθειες καθημερινής ζωής όπως κάπνισμα, κακή διατροφή, καθιστική ζωή»
Κατά πόσο είναι ασφαλής η ενασχόληση με αθλητικές δραστηριότητες πριν/κατά τη διάρκεια/ μετά το τέλος της θεραπείας για τον καρκίνο;
Η βιβλιογραφία δείχνει πως η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες είναι ασφαλής τόσο πριν και κατά τη διάρκεια όσο και μετά το τέλος της θεραπείας.
Ωστόσο
Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα βασισμένο στις ανάγκες του ατόμου αλλά και στον τύπο καρκίνου που έχει. Μίλα πρώτα με την ιατρική σου ομάδα και στη συνέχεια απευθύνσου σε έναν ειδικά καταρτισμένο επαγγελματία φυσικής αγωγής προκειμένου να λάβεις την απαραίτητη βοήθεια.
Ποιοι παράγοντες δυσκολεύουν την απόφαση για συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες;
– Χαμηλός βαθμός αυτό-αποτελεσματικότητας
– Έλλειψη γνώσης
– Φορτωμένο πρόγραμμα
– Αίσθηση ότι «δεν αποτελώ μέλος του γυμναστηρίου»
– Θεραπεία και παρενέργειες
– Στάδιο της θεραπείας
– Καιρικές συνθήκες
– Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο
– Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης
Ποιοι παράγοντες διευκολύνουν την απόφαση για συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες;
– Υποστηρικτικό περιβάλλον
– Υιοθέτηση στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων
– Στόχος
– Ανατροφοδότηση
– Αίσθηση αυτό-αποτελεσματικότητας και πίστη στον εαυτό
– Θετικές αντιλήψεις για τη ζωή
– Ετοιμότητα για «μάχη»
– Παρουσία και υποστήριξη γιατρών και νοσοκόμων
– Εξειδικευμένοι επαγγελματίες φυσικής αγωγής
– Πληροφόρηση και ενημέρωση
– Εξατομικευμένα προγράμματα
– Τρόπος ζωής
– Internet/apps/websites
– Μουσική
– Μέσα μεταφοράς
Ποιες είναι οι πιο δημοφιλείς προτιμήσεις που παρουσιάζουν τα άτομα με καρκίνο;
Συνήθως προτιμούν να ασχολούνται με φυσική δραστηριότητα:
– Το πρωί
– Στο σπίτι ή
– Σε ειδικό χώρο αθλητικών δραστηριοτήτων
Τα πιο συχνά είδη που επιλέγουν είναι:
– Περπάτημα
– Διατάσεις/τεντώματα
– Ποδήλατο
– Ασκήσεις ευλυγισίας
– Κολύμπι
– Yoga
«Βάλε την άσκηση στη ζωή σου και δες την να μεταμορφώνεται»
Για οποιαδήποτε απορία μην διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μου! Θα χαρώ πολύ να απαντήσω στις ερωτήσεις σου!!!
Ένα τεράστιο ευχαριστώ που διάβασες το άρθρο μου!! Δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο.
Πηνελόπη Μελίδου
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Τηλ: 6906928843
FB: Πηνελόπη Μελίδου MSc Ψυχολόγος Υγείας
www.pinelopimelidou.gr
email: pinelopi.melidou@gmail.com
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:
Abraham, C., & Michie, S. (2008). A taxonomy of behavior change techniques used in interventions. Health Psychology, 27(3), 379.
Bandura, A. (1998). Health promotion from the perspective of social cognitive theory. Psychology and Health, 13(4), 623–649.
Barber, F. D. (2012). Social support and physical activity engagement by cancer survivors. Clinical Journal of Oncology Nursing, 16(3), E84.
Barnes, M. J., & Demark-Wahnefried, W. (2014). Importance of balanced diet and physical activity during and after cancer treatment in adolescent patients. Clin Oncol Adolesc Young Adults, 4, 13–20.
Bauman, A. E., Reis, R. S., Sallis, J. F., Wells, J. C., Loos, R. J., Martin, B. W., & Lancet Physical Activity Series Working Group. (2012). Correlates of physical activity: why are some people physically active and others not? The Lancet, 380(9838), 258–271.
Bélanger, L. J., Mummery, W. K., Clark, A. M., & Courneya, K. S. (2014). Effects of targeted print materials on physical activity and quality of life in young adult cancer survivors during and after treatment: an exploratory randomized controlled trial. Journal of Adolescent and Young Adult Oncology, 3(2), 83–91.
Bélanger, L. J., Plotnikoff, R. C., Clark, A., & Courneya, K. S. (2012). A survey of physical activity programming and counseling preferences in young-adult cancer survivors. Cancer Nursing, 35(1), 48–54.
Blaney, Janine, Lowe-Strong, A., Rankin, J., Campbell, A., Allen, J., & Gracey, J. (2016). The cancer rehabilitation journey: barriers to and facilitators of exercise among patients with cancer-related fatigue. Physical Therapy, 90(8), 1135–1147.
Blaney, JM, Lowe‐Strong, A., Rankin‐Watt, J., Campbell, A., & Gracey, J. (2013). Cancer survivors’ exercise barriers, facilitators and preferences in the context of fatigue, quality of life and physical activity participation: a questionnaire–survey. Psycho‐Oncology, 22(1), 186–194.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101.
Caspersen, C. J., Pereira, M. A., & Curran, K. M. (2000). Changes in physical activity patterns in the United States, by sex and cross-sectional age. Medicine & Science in Sports & Exercise, 32(9), 1601–1609.
Courneya, K. S., & Friedenreich, C. M. (1999). Physical exercise and quality of life following cancer diagnosis: a literature review. Annals of Behavioral Medicine, 21(2), 171.
Czaja, R., Manfredi, C., & Price, J. (2003). The determinants and consequences of information seeking among cancer patients. Journal of Health Communication, 8(6), 529–562.
Dumith, S. C., Gigante, D. P., Domingues, M. R., & Kohl III, H. W. (2011). Physical activity change during adolescence: a systematic review and a pooled analysis. International Journal of Epidemiology, 40(3), 685–698.
Elliot, D. L., Lindemulder, S. J., Goldberg, L., Stadler, D. D., & Smith, J. (2013). Health promotion for adolescent childhood leukemia survivors: building on prevention science and ehealth. Pediatric Blood & Cancer, 60(6), 905–910.
Ferrer, R. A., Huedo-Medina, T. B., Johnson, B. T., Ryan, S., & Pescatello, L. S. (2011). Exercise interventions for cancer survivors: a meta-analysis of quality of life outcomes. Annals of Behavioral Medicine, 41(1), 32–47.
Fong, D. Y., Ho, J. W., Hui, B. P., Lee, A. M., Macfarlane, D. J., Leung, S. S., & Lam, S. H. (2012). Physical activity for cancer survivors: meta-analysis of randomised controlled trials. Bmj, 344, e70.
Gilliam, M. B., Madan-Swain, A., Whelan, K., Tucker, D. C., Demark-Wahnefried, W., & Schwebel, D. C. (2011). Social, demographic, and medical influences on physical activity in child and adolescent cancer survivors. Journal of Pediatric Psychology, 37(2), 198–208.
Götte, M., Kesting, S., Winter, C., Rosenbaum, D., & Boos, J. (2014). Comparison of self‐reported physical activity in children and adolescents before and during cancer treatment. Pediatric Blood & Cancer, 61(6), 1023–1028.
Haskell, W. L., Lee, I.-M., Pate, R. R., Powell, K. E., Blair, S. N., Franklin, B. A., … Bauman, A. (2007). Physical activity and public health: updated recommendation for adults from the American College of Sports Medicine and the American Heart Association. Circulation, 116(9), 1081.
Järvelä, L. S., Kemppainen, J., Niinikoski, H., Hannukainen, J. C., Lähteenmäki, P. M., Kapanen, J., … Heinonen, O. J. (2012). Effects of a home‐based exercise program on metabolic risk factors and fitness in long‐term survivors of childhood acute lymphoblastic leukemia. Pediatric Blood & Cancer, 59(1), 155–160.
Jones, L. W., & Courneya, K. S. (2002). Exercise counseling and programming preferences of cancer survivors. Cancer Practice, 10(4), 208–215.
Takken, T., van der Torre, P., Zwerink, M., Hulzebos, E. H., Bierings, M., Helders, P. J., & van der Net, J. (2009). Development, feasibility and efficacy of a community‐based exercise training program in pediatric cancer survivors. Psycho‐Oncology, 18(4), 440–448.
Thomas, R. J., Holm, M., & Al-Adhami, A. (2014). Physical activity after cancer: An evidence review of the international literature. British Journal of Medical Practitioners, 7(1).
Treadgold, C. L., & Kuperberg, A. (2010). Been there, done that, wrote the blog: the choices and challenges of supporting adolescents and young adults with cancer. Journal of Clinical Oncology, 28(32), 4842–4849.
Turk-Charles, S., Meyerowitz, B. E., & Gatz, M. (1997). Age differences in information-seeking among cancer patients. The International Journal of Aging and Human Development, 45(2), 85–98.
Tyc, V. L., Hudson, M. M., & Hinds, P. (1999). Health promotion interventions for adolescent cancer survivors. Cognitive and Behavioral Practice, 6(2), 128–136.
Valle, C. G., Tate, D. F., Mayer, D. K., Allicock, M., & Cai, J. (2013). A randomized trial of a Facebook-based physical activity intervention for young adult cancer survivors. Journal of Cancer Survivorship, 7(3), 355–368.
van Stralen, M. M., De Vries, H., Mudde, A. N., Bolman, C., & Lechner, L. (2009). Determinants of initiation and maintenance of physical activity among older adults: a literature review. Health Psychology Review, 3(2), 147–207.
Wakefield, M. A., Loken, B., & Hornik, R. C. (2010). Use of mass media campaigns to change health behaviour. The Lancet, 376(9748), 1261–1271.
Wardle, J., Waller, J., Brunswick, N., & Jarvis, M. (2001). Awareness of risk factors for cancer among British adults. Public Health, 115(3), 173–174.
Wright, M., Bryans, A., Gray, K., Skinner, L., & Verhoeve, A. (2013). Physical activity in adolescents following treatment for cancer: influencing factors. Leukemia Research and Treatment, 2013.
Young, M., Plotnikoff, R., Collins, C., Callister, R., & Morgan, P. (2014). Social cognitive theory and physical activity: A systematic review and meta‐analysis. Obesity Reviews, 15(12), 983–995.
